معرفی و نقد کتاب چالش های جهانی آمریکا در دوران اوباما

محتوای کتابکتاب حاضر با نگاهی انتقادی به سیاست خارجی آمریکا به خصوص در برخورد ومدیریت مسائل و مشکلات جهانی نوشته شده است. نویسنده که خود تجربه فراوانی درامور نظامی، به ویژه در زمینه مبارزه با تروریسم دارد، ضمن انتقادات گسترده از سیاستبوش، دوران اوباما را موقعیت مناسبی برای حل و فصل مشکلات جهانی ارزیابی می کند.وی با بررسی شخصیت و نوع نگاه اوباما و تیم سیاست خارجی وی، پیشنهادهایبه دولت آمریکا در مدیریت بحران ها و مشکلات جهانی داده است. در این راستا، وی درفصل اول اشاره می کند که آمریکا در حال حاضر با چندین مشکل اساسی مواجه می باشدکه می بایست برای هر کدام از آنها سیاست و اقدامات خاصی اتخاذ نماید. این مشکلاتشامل مبارزه با تروریسم، رابطه با جهان اسلام، جنگ افغانستان، مشکلات عراق پس ازخروج آمریکا، اختلاف بین رژیم صهیونیستی و فلسطینی ها، مسئله منع گسترش هسته ای،روابط با روسیه، مشکلات زیست محیطی و ضعف سازمان ملل متحد هستند. نویسنده هرکدام از این چالش ها را طی یک فصل مورد بررسی قرار می دهد.نویسنده در فصل دوم به مسئله تروریسم می پردازد و سیاست بوش در این زمینه رامورد سرزنش قرار می دهد. به باور وی سیاست بوش کمکی به جامعه جهانی برای حلمشکل تروریسم نکرد، حتی این سیاست خود عاملی برای بازتولید تروریسم شد. در مقابلوی معتقد است که دولت اوباما درک بهتری از تروریست و ریشه های شکل گیری اینپدیده دارد؛ چرا که به زمینه ها و ریشه های تروریسم توجه بیشتری می کند. روابط با جهاناسلام موضوع فصل بعدی است. روابط با جهان اسلام از این حیث برای آمریکا و به شکلکلی مجموعه غرب دارای اهمیت است که مبارزه با تروریسم در گرو چنین روابطی است.به باور نویسنده مبارزه با تروریسم زمانی می تواند موفق باشد که روابط غرب و بهخصوص آمریکا با کشورهای اسلامی بهبود یابد. در فصل بعدی که در مورد چالش افغانستان می باشد، نویسنده روی کارآمدن اوباما را نقطه عطفی در تحولات افغانستانارزیابی می کند. علت این امر در آنست که اوباما پس از به قدرت رسیدن با انتقاد ازسیاست بوش خواهان تغییر در رویکرد و سیاست آمریکا نسبت به افغانستان شد. تلاشبرای تغییر رویکرد نظامی و درک بیشتر روندها و متغیرهای داخلی افغانستان از جملهاقدامات اوباما برای ایجاد تغییر در این کشور بوده است. به باور اوباما در ساخت یک رژیمباثبات می بایست متغییرهای داخلی افغانستان از جمله تفاوت های فرهنگی و ارزشی مردمافغان، تفاوت ها و شکاف های قومی، قبیله ای و مذهبی مورد توجه باشند.فصل بعدی در مورد حمله آمریکا به عراق به عنوان یکی از مهم ترین اشتباهاتراهبردی دولت بوش است. از دیدگاه نویسنده حمله به عراق نه تنها مشکلی را حل نکرد،بلکه اساساً مشکلات گسترده تری برای آمریکا در سطح منطقه خاورمیانه ایجاد نمود. اینجنگ به هیچ عنوان مشروعیت جنگ افغانستان را نداشت. در مقابل دولت اوباما از همانروزهای اول اعلان نمود که به دنبال خروج منطقی و برنامه ریزی شده از عراق است. بهباور نویسنده خروج از عراق به شکل مرحله ای و با تثبیت موفقیت ها به خصوص باتقویت دولت و ارتش عراق، می تواند زمینه ای برای موفقیت در سایر عرصه ها باشد.فصل بعدی در ارتباط با مسئله اختلافات موجود بین فلسطینی ها و به طور کلیجهان اسلام با رژیم صهیونیستی است که به نظر نویسنده یکی از مهم ترین چالش ها دولتاوباما می باشد که هنوز وی به دلیل ماهیت درگیری هیچ گونه موفقیتی در آن نداشته است.نویسنده طی فصل بعد به برنامه هسته ای ایران اشاره می کند. برنامه هسته ای ایران از اینحیث به عنوان یکی از چالش های اصلی سیاست خارجی اوباما در نظر گرفته شده است کهنظم کنونی و آینده خاورمیانه به آن بستگی دارد. به باور نویسنده هسته ای شدن ایران نهتنها می تواند زمینه ساز اقدامات احتمالی رژیم صهیونیستی گردد، بلکه می تواند باعث ایجاد رقابت برای ساخت تسلیحات اتمی در منطقه خاورمیانه شود. بنابراین تنها گزینه مطلوباست. « دیپلماسی بدون پیش شرط » برای حل آن روی آوردن بهفصل بعدی در مورد روابط با روسیه است. در این زمینه نویسنده با انتقاد ازسیاست خارجی بوش، سیاست بی توجهی غرب و به خصوص آمریکا به روسیه را سیاستیپرهزینه ارزیابی نموده است. نویسنده اشاره می کند که به دنبال فروپاشی شوروی، مقاماتآمریکایی احترام لازم را برای روسیه قائل نشدند که همین مسئله دولت روسیه را واردار بهاتخاذ اقداماتی علیه منافع غرب نمود. همین موضوع باعث شد که مقامات روسیهتصمیمات جدی برای برخورد با غرب در مواردی همچون بحث سپر دفاع موشکیبگیرند. این در شرایطی بود که آمریکا برای حل مشکلات جهانی به شدت به حضور وحمایت روسیه نیاز دارد.موضوع فصل بعدی گرم شدن دمای کره زمین به عنوان چالش زیست محیطی درسیاست خارجی آمریکا است. نویسنده در این زمینه به تمجید از دولت اوباما می پردازد.وی در این فصل به سیاست ها و اقدامات اوباما در زمینه محیط زیست پرداخته و دولتوی را یکی از موفق ترین دولت های آمریکا در این زمینه معرفی نموده است. در نهایت درفصل آخر نویسنده تقویت جایگاه سازمان ملل را یکی دیگر از ضروریات سیاست خارجیاوباما ارزیابی می کند. نویسنده مشکلات جهان کنونی را به شکلی می داند که تنها باهماهنگی در چارچوب سازمان ملل می توان با آنها مقابله کرد. به عنوان نمونه مبارزه باگسترش بیماری های واگیردار، حل وفصل اختلافات و پایان درگیری های محدود داخلی وبین المللی با توسل به نیروهای حفظ صلح و هماهنگی برای حل بحران های زیست محیطیبدون سازمان ملل ممکن نیست. نقد محتواییکتاب حاضر با نگاهی انتقادی به سیاست خارجی آمریکا در دوران بوش نوشته شده است.نویسنده سیاست خارجی بوش را مهم ترین علت ناکامی آمریکا در مقابله با تهدیداتارزیابی نموده است. وی سیاست بوش در مبارزه با تروریسم و منع گسترش تسلیحاتکشتارجمعی را ناکارآمد ارزیابی نموده و به شدت از نوع برخورد آمریکا با روسیه وسازمان ملل متحد انتقاد می کند. در مقابل وی سیاست اوباما را که مبتنی بر چندجانبه گرایی،احترام به سازمان ملل متحد و رژیم های بین المللی و همکاری با روسیه و سایر قدرت هایبزرگ می باشد را زمینه ساز موفقیت آمریکا در مقابله با تروریسم، مسئله گسترش تسلیحاتکشتار جمعی و سایر تهدیدات و مشکلات ارزیابی نموده است. با توجه به این شرایط، ازمنظر محتوایی مطالعه کتاب حاضر کم وبیش خواننده را با تحولات سیاست خارجی آمریکاطی یکی دهه گذشته آگاه می سازد. ضمن اینکه چون نویسنده در سرتاسر کتاب، سیاستخارجی بوش و اوباما در ارتباط با موضوعات مختلف را مورد مقایسه قرار داده است،عملاً درک عمیق تری برای خواننده در زمینه سیاست خارجی آمریکا و تفاوت در رویکردو سیاست خارجی احزاب جمهوری خواه و دموکرات ایجاد می کند.بنابراین مطالعه کتاب می تواند در زمینه آشنایی با اصول سیاست خارجی آمریکا،تفاوت های بین احزاب جمهوری خواه و دمکرات، نوع نگاه آمریکایی ها نسبت به جهان،سایر کشورها و تهدیدات و همچنین برآورد آینده سیاست خارجی آمریکا بسیار راه گشاباشد.با این وجود نکاتی در کتاب وجود دارد که شایسه دقت نظری بیشتری بوده اند. ازجمله اینکه به نظر می رسد نویسنده در برآورد تهدیدات تا اندازه زیادی تحت تاثیر نگرشغربی به جهان قرار گرفته است. تحت تاثیر این نگرش، جهان از زاویه دید کشورهایغربی دیده می شود و فرصت ها و تهدیدات با توجه به منافع آنها مورد ارزیابی قرار می گیرد. همین موضوع باعث می شود که بخشی مهمی از تهدیدات دیده نشوند و یا اینکهصرفاً آن بخشی مدنظر قرار گیرد که غرب و آمریکا را هدف قرار داده است. به عنواننمونه، وی به درستی تروریسم را یکی از مهم ترین تهدیدات جهانی ارزیابی نموده است کهمی بایست در صدر سیاست خارجی آمریکا قرار گیرد. با این وجود زمانی که نویسنده واردمصادیق شده، عملاً تنها به القاعده و سایر گروه های تروریستی اشاره می شود که غرب راهدف قرار داده اند. این در شرایطی است امروزه بسیاری از کشورها با مشکل تروریسممواجه هستند و تنها را حل آن پاسخی جهانی و ریشه ای با مشارکت همه کشورها است. بهعنوان نمونه کشورهای خاورمیانه که نویسنده از آنها به عنوان منشاء تروریسم یاد کردهاست، عمدتاً خود بیشترین آسیب ها را از تروریسم دیده اند. ضمن اینکه نویسنده کمتر بهنقش مستقیم و غیرمستقیم کشورهای غربی در ایجاد و گسترش تروریسم و افراطی گری درخاورمیانه اشاره نموده اند. این در شرایطی است که سیاست های آمریکا در عراق، افغانستانو به خصوص حمایت غرب از رژیم صهیونیستی، خود یکی از مهم ترین عوامل زمینه سازاقدامات افراطی است.البته داشتن چنین نگاهی تا حد زیادی طبیعی و واقع گرایانه است. بسیار طبیعیاست که کشورها تنها با تهدیداتی مقابله کنند که امنیت آنها را نشانه رفته است. با اینوجود در عرصه جهان کنونی که زمان و مکان هر روز به هم نزدیکتر می شود، نمی توانامنیت را صرفاً از زاویه ملی نگریست. در واقع این انتظار از کشورهای غربی و بهخصوص آمریکا می رود که نگاه تنگ نظرانه به امنیت را با نگاهی گسترده تر به امنیتهمراه تر سازد. ضمن اینکه تحولات یک دهه گذشته نشان داده است که امروزه تهدیداتبیشتر ماهیتی جهانی و و در عین حال فروملی یافته اند که این امر ضرورت بیشتری برایاصلاحات در تفکرات و سیاست های امنیتی ایجاد نموده است. ضمن اینکه در حالی روابط با روسیه به عنوان یکی از چالش های اصلی سیاستخارجی اوباما معرفی شده است، که به باور بسیاری مشکل روابط با چین کمتر از روسیهنیست. به هر حال هرچند روسیه کشوری بزرگ و کم وبیش تاثیرگذار در عرصه بین المللیاست، اما روندهای موجود نشانگر تاثیرگذاری بیشتر چین در سال های آینده است. اینروندیست که مورد تائید بسیاری از کارشناسان و حتی دولت آمریکا است. به عنوان مثالدر راهبرد نظامی جدیدی که اخیراً از سوی وزارت دفاع آمریکا منتشر شد، قرار است تاسال 2020 بخش مهمی از ناوگان دریایی آمریکا از مناطق غربی به سوی محیط پیرامونیچین حرکت کنند. این موضوع به شکل کامل نشان می دهد که دولت آمریکا کاملاً نسبتبه قدرت چین آگاهی دارد و از هم اکنون خود را برای روابط پیچیده و احتمالاً رقابت آمیزو پرتنش با چین آماده می کند. با این وجود نویسنده روابط با چین را مد نظر قرار ندادهاست.نقد روشیاز منظر روشی مهم ترین نکته پیوستگی بین مطالب و فصول کتاب است. ساختار وسازمان دهی کتاب حاضر به شکلیست که خواننده درک بسیار کاملی از مطالب و مباحثپیدا می کند. نویسنده در ابتدای کتاب و در مقدمه مشکلات اساسی سیاست خارجی آمریکارا بیان نموده است؛ سپس به شکل کاملاً منظم و دقیق هر کدام از آنها را طی یک فصلمورد بحث قرار می دهد. ضمن اینکه در هر فصل ابتدا سیاست دولت بوش و سپسسیاست دولت اوباما در ارتباط با یکی از مشکلات سیاست خارجی آمریکا را مورد بحثقرار داداه است. این موضوع، یعنی پیوستگی و نظم بالا باعث شده است تا هم نویسنده ازخواندن کتاب خسته نشود و هم اینکه قدرت مقایسه و تطبیق دولت بوش و اوباما و درنتیجه کلیت سیاست خارجی آمریکا را پیدا کند. موضوع دوم در این زمینه فقدان چارچوب نظری می باشد. از منظر روشی یکی ازمهم ترین نقاط قوت یک کتاب، ارائه چارچوب نظری مرتبط با بحث و تلاش برای توضیحو تبین واقعیات مطابق آن است. در واقع تلاش علمی تلاشی با هدف درک واقعیات مطابقبا نظریات و در نتیجه کمک به توسعه نظری و درک واقعیات عینی است. با این وجود دراین کتاب به شکل واضح از هیچ گونه نظریه یا چارچوب نظری استفاده نشده است؛ هرچند کاملاً مشخص می باشد که نویسنده نزدیکی و قرابت خاصی به دیدگاه های منشعب ازلیبرالیسم از جمله نهادگرایی دارد.پیشنهادبا عنایت به تمامی از نکات، کتاب حاضر اثری نو و بدیع در زمینه آحرین تحولات سیاستخارجی آمریکا می باشد که مطالعه آن را به کارشناسان و اساتید حوزه آمریکا توصیهمی گردد. ضمن اینکه مطالعه این کتاب برای دست اندرکاران سیاست خارجی کشورمی تواند راه گشا باشد. به هر حال نویسنده در فصول مختلف کتاب اشارات گسترده ای بهایران به عنوان یکی از مشکلات مهم آمریکا داشته است. ضمن اینکه اصولاً یکی از فصولکتاب اختصاص به برنامه هسته ای ایران دارد. در نتیجه مطالعه این کتاب برایدست اندرکاران سیاست خارجی کاملاً مفید خواهد بود.